Şikâyete Tabi Suçlar
Şikayete tabi suçların kanunda yer alan suçlar arasında olması halinde mağdur ya da suçtan zarar gören şikâyeti gerçekleştirdiğinde soruşturma ya da kovuşturma başlatılabilir. Suçun takibi şikâyete tabi değilse kanunda bu durum açıkça belirtilmez ve savcılık kendiliğinden suç hakkında soruşturma başlatır.
Suçun takibi şikâyete bağlı ise şikâyetin ardından soruşturma veya kovuşturma başlatılabilir. Suçun takibi şikâyete bağlı değilse bu durumda savcılık kamu adına re ’sen hareket eder. Şikâyete bağlı suçlarda gerçek ya da tüzel kişiler şikâyet hakkını kullanabilir. Tüzel kişiler şikâyet hakkını kullanacağı zaman yetkili organları bu görevi yerine getirir.
Takibi Şikâyete Bağlı Suçlar Nelerdir?
Bir suçtan zarar gören ya da suçun mağduru olan kişiler işlenen suç için soruşturma ya da kovuşturma başlatılmasını istediklerinde şikâyet etmeleri suçun niteliğine bağlı olarak sonuç verir. Soruşturulabilmesi için şikayet aranan yani takibi şikayete tabi olan suçlar şunlardır:
- Kasten adam yaralama suçunun basit hali (m.86/2),
- Kasten yaralama suçunun ihmali davranışla işlenmesi (m.88),
- Taksirle yaralama suçu (m. 89/1-2-3-4).
- Cinsel saldırı suçu (m. 102/1 ve 102/2-ikinci cümle),
- Reşit olmayanla cinsel ilişki (m.104/1),
- Cinsel taciz (m. 105/1),
- Tehdit (m. 106/1 ikinci cümle),
- Konut dokunulmazlığını ihlal (m. 116/1-2-4),
- İş ve çalışma hürriyetini ihlal (m.117/1),
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma (m. 123/1),
- Israrlı takip (m.123/A),
- Hakaret (m. 125/1, 2, 3),
- Kişinin hatırasına hakaret (m. 130/1,2),
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal (m. 132/1, 2, 3),
- Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması (m. 133/1, 2, 3),
- Özel hayatın gizliliğini ihlal (m. 134/1, 2),
- TCK md.167/2’de ifade edilen kişilere yönelik işlenen hırsızlık ve nitelikli hırsızlık (m. 144/1),
- Hırsızlık suçlarında daha az cezayı gerektiren haller (m. 144/1),
- Hileli iflas (m. 161/1),
- Güveni kötüye kullanma (m. 155/1),
- Kullanma hırsızlığı (m. 146/1),
- Mala zarar verme (m. 151/1, 2),
- Karşılıksız yararlanma (TCK m.163/1-2),
- Bedelsiz senedi kullanma (m.156/1),
- Dolandırıcılık (m. 157/1),
- Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hal (m. 159/1),
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234/3),
- Taksirli iflas (m. 162/1),
- Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali (m. 233/1),
- Bilgi vermeme (m. 166/1),
- Açığa imzanın kötüye kullanılması(m. 209/1).
Şikâyet Nedir?
Suçtan zarar görenin ya da suçun mağdurunun suç işlendiği yönünde yapacağı başvurunun ardından savcılığın soruşturma başlatması veya mahkemenin kovuşturma yapması şikâyet ile mümkündür.
Şikâyet hakkı kamu hukuku hakkı olarak kişiye sıkı sıkıya bağlanmış haklardan biridir. Şikâyet hakkı hak sahibinin bizzat kullanabileceği bir haktır. Şikâyete tabi olan suçlarda bu suçun kanunda belirtilmiş olması gerekir. Bu tür suçlarda fiil ve fail öğrenildikten sonra 6 aylık şikâyet süresinde hareket edilmesi gerekir.
Kamu Davasında Şikâyetten Vazgeçme (Savcılıktan Şikâyeti Geri Alma)
Kamu davaları kamunun haklarını korumak için savcılığın açtığı davalardır. Kamu devlet tarafından korunur. Savcılık makamı da devletin yetkili organı olarak kamuya zarar verecek herhangi bir suç işlendiğinde suçun takibi şikâyete bağlı ise şikâyetin ardından suçun takibi şikâyete bağlı değilse kendiliğinden soruşturma başlatarak iddianame hazırlar ve kamu davası açar.
Mağdur şikâyet hakkını kullandığında şikâyete tabi suçlarda soruşturma başlatılabilirken bazı suçlarda şikâyet gerçekleşmemiş olsa dahi kendiliğinden soruşturma açılabilmektedir.
Çocuklara karşı işlenen suçlarda suç üstü olduğunda, akıl ve beden sağlığı nedeni ile kendini idare etmekten aciz olanlara karşı suçüstü yapılan suçlarda şikâyete bakılmaz. Kamu davası açıldığında şikâyete tabi olmayan suçlarda şikâyetten vaz geçilmiş olsa dahi dava düşmez. Bununla birlikte şikâyete tabi suçlarda şikâyetten vaz geçme davanın düşmesine yol açar. Bu durumda da savcılık soruşturmayı sonlandırır.
Soruşturma Aşamasında Şikâyetten Vazgeçme (Şikayeti Geri Çekme)
Savcılık şikâyete tabi suçlarda soruşturma aşamasında şikâyetten vaz geçildiği takdirde soruşturmayı sonlandırır. Bu durumda davanın kovuşturma aşamasına geçilmesine gerek olmadığına karar verilir. Şikâyete bağlı olmayan suçlarda ise şikâyetten vaz geçilse dahi dava sürer. Savcılık kamu adına iddia makamı olarak davayı sonuna kadar takip eder.
Basit Yaralama Şikâyete Tabi mi?
Takibi şikâyete bağlı suçlarda suçtan zarar gören ya da suçun mağduru şikâyet hakkını kullandığında savcılık soruşturma başlatır. Basit yaralama takibi şikâyet bağlı suçlardan biridir. Bu suç işlendiğinde şikâyet süresi içinde yapılacak başvurunun ardından savcılık olaya yönelik soruşturma başlatır ve bir iddianame hazırlayarak kamu davası açar.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Şikâyetten Vazgeçme
Şikâyete tabi olmayan suçlarda şikâyetin sonlandırılması soruşturma ve kovuşturma yapılmasını engellemez. Bu sebeple nitelikli dolandırıcılık suçunda şikâyetten vaz geçilmesi kamu davasını düşürmemektedir. Nitelikli dolandırıcılık suçunun takibi şikâyete bağlı değildir. Savcılık bu suçu re’sen soruşturmaktadır.
Tehdit Suçu Şikâyete Tabi mi?
Tehdit suçunun soruşturma ya da kovuşturması yapılabilmesi için şikâyet şartı aranır. Mağdur ya da suçtan zarar görenin şikâyet hakkını kullanması durumunda savcılık harekete geçer. Bu tür suçlarda şikâyet hakkı kullanılacağı vakit zamanaşımı sürelerine dikkat edilmelidir.
Hakaret Suçu Şikâyete Tabi mi?
Şikâyet kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır. Bu hak kullanılacağı zaman hakaret suçu için de geçerli olur. Gerçek kişiler bizzat kendileri şikâyeti yapmalıdır. Tüzel kişiler ise yetkili organları ile hakaret suçunda şikâyet hakkını kullanabilir.
Hırsızlık Suçu Şikâyete Tabi mi?
Takibi şikâyete bağlı olan suçlarda savcılık şikâyetin ardından görevini yapar. Bununla birlikte bazı suçlarda şikâyet şartı aranmaz. Basit ya da nitelikli olarak işlenebilen hırsızlık suçu takibi şikâyete bağlı suçlar arasında yer almamaktadır. Savcılık bu suçu re’sen soruşturur. Bunun yanı sıra suç, TCK 167/2’deki kişilere karşı işlenmiş ise takibi için şikâyet şartı aranır.
İftira Suçu Şikâyete Tabi mi?
Takibi şikâyete bağlı olmayan suçlardan biri de iftira suçudur. Bu suça ilişkin işlendiği yönünde bir haber alındığında savcılık kendiliğinden harekete geçerek soruşturma başlatmaktadır.
Dolandırıcılık Suçu Şikâyete Tabi mi?
Dolandırıcılık suçunun da takip edilebilmesi için şikâyet şartı aranmaktadır. Bir suç kanunda açıkça belirtilmediği sürece takibi savcılık tarafından re’sen yapılır. Dolandırıcılık suçu kanunda takibi şikâyete bağlı suçlar arasında yer almaktadır.
Mala Zarar Verme Suçu Şikâyete Tabi mi?
Mala zarar verme suçu işlendiğinde ve takibi gerekli olduğunda kanun şikâyet şartı aramaktadır. Bu sebeple mala zarar verme suçunda şikâyet şartı aranır.
Şantaj Suçu Şikâyete Tabi mi?
Şantaj suçunun soruşturma ve kovuşturması re’sen yapıldığından bu suç işlendiğinde şikâyet olup olmadığına bakılmamaktadır.
Takibi Şikâyete Bağlı Olmayan Suçlar
Re ‘sen, görev – yetki sahibi mercilerce kendiliğinden soruşturulan ve kovuşturulan yani takibi şikayete bağlı olmayan suçlardan bazıları şunlardır:
- Kasten adam öldürme,
- Kasten yaralama suçu
- Bilerek ve isteyerek çocuk düşürme,
- Şantaj,
- Haberleşmenin gizliliğinin ihlal edilmesi,
- Hırsızlık suçu,
- Dolandırıcılık eylemleri,
- Çevrenin kasıtlı olarak kirletilmesi suçları.
TCK 73 (Madde Metni)
5237 sayılı yürürlükteki Türk Ceza Kanunu m.73:
Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar
Madde 73- (1) Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suç hakkında yetkili kimse altı ay içinde şikayette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.
(2) Zamanaşımı süresini geçmemek koşuluyla bu süre, şikayet hakkı olan kişinin fiili ve failin kim olduğunu bildiği veya öğrendiği günden başlar.
(3) Şikayet hakkı olan birkaç kişiden birisi altı aylık süreyi geçirirse bundan dolayı diğerlerinin hakları düşmez.
(4) Kovuşturma yapılabilmesi şikayete bağlı suçlarda kanunda aksi yazılı olmadıkça suçtan zarar gören kişinin vazgeçmesi davayı düşürür ve hükmün kesinleşmesinden sonraki vazgeçme cezanın infazına engel olmaz.
(5) İştirak halinde suç işlemiş sanıklardan biri hakkındaki şikayetten vazgeçme, diğerlerini de kapsar.
(6) Kanunda aksi yazılı olmadıkça, vazgeçme onu kabul etmeyen sanığı etkilemez.
(7) Kamu davasının düşmesi, suçtan zarar gören kişinin şikayetten vazgeçmiş olmasından ileri gelmiş ve vazgeçtiği sırada şahsi haklarından da vazgeçtiğini ayrıca açıklamış ise artık hukuk mahkemesinde de dava açamaz.
Mağdur Müşteki Farkı Nedir?
Suç işlendiğinde suçtan zarar gören ve suçun mağduru olan kişiler ortaya çıkar. Olaya konu suç şikâyet edildiğinde şikâyet eden müşteki olarak adlandırılır. Müşteki suçun mağduru da olabilir. Üzerinde suç isnadı olan kişide müşteki sıfatını alabilir.
Şikayetçi anlamına gelen müşteki gerçek kişi olduğunda bu hak bizzat kişinin kendisi tarafından kullanılır. Tüzel kişiler şikâyet hakkını yetkili organları vasıtası ile kullanır. Suçtan zarar gören kişi mağdur olarak tanımlanır. Suçtan korunan hak ve menfaatleri zarar görmüş olan kişi mağdur olarak adlandırılmaktadır.
Şikâyetten Vazgeçme Halinde Verilecek Karar
Takibi şikâyete bağlı suçlarda savcılık şikâyetin ardından soruşturma başlatır. Bu aşamada ise delilleri toplayarak bir iddianame hazırlar. Ardından da kamu davası açar. Şikâyete tabi suçlarda şikâyetten vaz geçme söz konusu olduğunda savcılık soruşturmaya gerek olmadığına dair bir karar alır.
Kovuşturma Aşamasında Şikâyetten Vazgeçme (Ceza Davasında Şikâyeti Geri Alma)
Müşteki yani şikayetçi, takibi şikayete bağlı bir suça ilişkin şikayetinde vazgeçerse ceza davası hakkında düşme kararı verilir. Fakat, ceza davasında incelenen suç eğer re ‘sen takip edilen yani takibi şikayete bağlı olmayan bir suç ise bu durumda kamu davası düşmez; davaya devam edilir.
Takibi Şikâyete Bağlı Olmayan Suçlarda Şikâyetten Vazgeçme)
Kovuşturma aşaması ceza davası ile ilgili olarak yapılan yargılama sürecidir. Ceza muhakemesi hukuku kavramı olan kovuşturma aşamasında mahkeme yargılama görevini yerine getirmektedir. Şikâyete tabi suçlarda bu aşamada şikâyetten vaz geçildiğinde mahkeme hâkimi kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Şikâyete tabi suçlarda ise şikâyetin sonlanması ceza davasını sonlandırmayacağından dava devam eder.
