Aile Mahkemeleri Görevleri

Aile mahkemeleri, aile hukukuna ilişkin anlaşmalı boşanma, çekişmeli boşanma, nafaka, velayet, tazminat vb. gibi davalara bakan özel mahkemelerdir. Aile mahkemeleri görev, kuruluş ve yargılama usulleri; 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun ile düzenlenir.

Aile Mahkemeleri Nasıl Kurulur?

Aile mahkemeleri, Adalet Bakanlığınca Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak her ilde ve merkez nüfusu yüz binin üzerindeki her ilçede asliye mahkemesi derecesinde olmak üzere kurulur. Aile mahkemelerinin yargı çevresi, kurulduğu il ve ilçenin mülkî sınırlarıyla belirlenir. Ancak yargı çevresi, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca değiştirilebilir. Gerektiğinde birinci fıkradaki usule göre bir yerdeki aile mahkemesinin birden çok dairesi kurulabilir. Bu durumda daireler numaralandırılır. Aile mahkemesi kurulamayan yerlerde bu Kanun kapsamına giren dava ve işlere, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenen Asliye Hukuk Mahkemesince bakılır. Aile mahkemelerinde bir yazı işleri müdürü ile yeteri kadar personel bulunur (4787 S. K. md.2).

Aile Mahkemelerinin Yapısı Nasıldır?

Aile mahkemeleri yapısı, tek hâkimlidir. Aile mahkemelerinde görev yapan hâkimler, adlî yargıda görevli, tercihen evli ve çocuk sahibi, otuz yaşını doldurmuş ve aile hukuku alanında lisansüstü eğitim yapmış olan hâkimler arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca seçilir (4787 S. K. md.3).

Aile Mahkemelerinin Görevleri Nelerdir?

1) Aile hukukundan doğan dava ve işler

• Anlaşmalı Boşanma davaları
• Çekişmeli Boşanma davaları
• Ayrılık davası
• Velayetin değiştirilmesi, kaldırılması
• Nafaka davaları
• Evliliğin feshi davası
• Mal rejimi davası
• Soybağının reddi davası
• Babalık davası
• Evlat edinme davası

2) Aile hukukuna ilişkin yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi

Aile Mahkemelerinde Uzmanlardan Yararlanma

4787 sayılı Kanuna göre; aile mahkemeleri,

1. Davanın esasına girilmeden önce veya davanın görülmesi sırasında, mahkemece istenen konular hakkında taraflar arasındaki uyuşmazlık nedenlerine ilişkin araştırma ve inceleme yapmak ve sonucunu bildirmek,
2. Mahkemenin gerekli gördüğü hâllerde duruşmada hazır bulunmak, istenilen konularla ilgili çalışmalar yapmak ve görüş bildirmek,
3. Mahkemece verilecek diğer görevleri yapmak,

Üzere tercihen; evli ve çocuk sahibi, otuz yaşını doldurmuş ve aile sorunları alanında lisansüstü eğitim yapmış olanlar arasından Adalet Bakanlığınca adliyelerde görevlendirilen psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacılardan yararlanır.

Örneğin çoğunlukla boşanma davalarında, hâkimler, uzmanlardan, taraflar ve çocuklar hakkında Sosyal İnceleme Raporu düzenlenmesini ister.

Bu uzmanlar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenen “hâkimin reddi” sebeplerine göre reddolunabilir.

Aile Mahkemelerinin Alabileceği Koruyucu, Eğitici ve Sosyal Önlemler Nelerdir?

Aile mahkemeleri, yetişkinler hakkında;

1.  Evlilik birliğinden doğan yükümlülükleri konusunda eşleri uyararak, gerektiğinde uzlaştırmaya,
2.  Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan malî yükümlülüklerin yerine getirilmesine ilişkin gerekli önlemleri almaya,
3.  Resmî veya özel sağlık veya sosyal hizmet kurumlarına, huzur evlerine veya benzeri yerlere yerleştirmeye,
4.  Bir meslek edinme kursuna veya uygun görülecek bir eğitim kurumuna vermeye karar verebilir.

Küçükler hakkında ise;

1. Bakım ve gözetime yönelik nafaka yükümlülüğü konusunda gerekli önlemleri almaya,
2. Bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunan veya manen terk edilmiş halde kalan küçüğü, ana ve babadan alarak bir aile yanına veya resmî ya da özel sağlık kurumuna veya eğitimi güç çocuklara mahsus kuruma yerleştirmeye,
3. Çocuk mallarının yönetimi ve korunmasına ilişkin önlemleri almaya,
4. Genel ve katma bütçeli daireler, mahallî idareler, kamu iktisadî teşebbüsleri ve bankalar tarafından kurulmuş teşekkül, müessese veya işletmelere veya benzeri işyerlerine yahut meslek sahibi birinin yanına yerleştirmeye karar verebilir.

Aile Mahkemelerinde Özel Usul Hükmü Olarak “Sulh”

Aile mahkemeleri, önlerine gelen dava ve işlerin özelliklerine göre, esasa girmeden önce, aile içindeki karşılıklı sevgi, saygı ve hoşgörünün korunması bakımından eşlerin ve çocukların karşı karşıya oldukları sorunları tespit ederek bunların sulh yoluyla çözümünü, gerektiğinde uzmanlardan da yararlanarak teşvik eder. Sulh sağlanamadığı takdirde yargılamaya devam olunarak esas hakkında karar verilir (4787 S. K. md.7).

Aile Mahkemesi Kararlarına Karşı Kanun Yoluna Başvurulabilir Mi?

Aile mahkemesi kararlarına karşı, kararın taraflara tebliğ edildiği tarihten itibaren 2 hafta içinde istinaf yasa yoluna başvurulabilir (HMK md.345). İstinaf yoluna başvurma, dilekçeyle yapılır ve istinaf dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur (HMK md.342):

• Başvuran ile karşı tarafın davadaki sıfatları, adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve adresleri.
• Varsa kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri.
• Kararın hangi mahkemeden verilmiş olduğu ve tarihi ile sayısı.
• Kararın başvurana tebliğ edildiği tarih.
• Kararın özeti.
• Başvuru sebepleri ve gerekçesi.
• Talep sonucu.
• Başvuranın veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası.

İstinaf dilekçesi, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine verilebilir (HMK md.343). İstinaf dilekçesi, kanuni süre geçtikten sonra verilir veya kesin olan bir karara ilişkin olursa, kararı veren mahkeme istinaf dilekçesinin reddine karar verir (HMK md.346).

Kural olarak mahkemelerin verdikleri ara kararlara karşı istinaf yoluna başvurulamasa da, aile mahkemelerinin ihtiyati tedbir gibi ara kararları aleyhine istinaf başvurusu yapılabilmesi mümkündür.

Aile mahkemelerinin, çekişmeli yargı işlerine ilişkin kararları aleyhine temyiz yoluna da başvurulabilmesi mümkündür. Ancak, aleyhine temyiz yoluna başvurulan kararın miktar veya değer itibariyle 2021 yılı için 78.630 TL’yi aşması gerekir.

1 Mayıs 2024