Ayıplı Mal Nedir?
Ayıplı mal 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 8. Maddesinde düzenlenmiştir. 6502 sayılı yasada yapılan tanıma göre ayıplı mal; Alışverişe konu herhangi bir malın; taraflarca teslimden önce kararlaştırılan örnek veya modele uygulan olmayan bir malın teslim edilmesidir. Ayrıca söz konusu malın emsallerine nazaran taşıması gereken genel özellikleri bulundurmaması da ayıplı malın varlığına işarettir. Ayıplı malın konusunu taşınır veya taşınmaz her türlü mal oluşturabilmektedir. Bu bir otomobil, cep telefonu, bilgisayar olabileceği gibi herhangi bir gayrimenkul de olabilmektedir.
Ayıplı malın tespiti; tanımdan da anlaşılacağı üzere söz konusu malın tanıtımında, kullanma kılavuzunda ya da reklam veya ilanlarında belirtilen özelliklerin herhangi birisini veya tamamını taşımaması şeklinde gerçekleşmektedir. Ayrıca malın niteliği gereği karşılaması gereken kullanım amacına yönelik bir eksiğinin bulunması da ayıplı malın tespitinde başvurulan başka bir kriterdir. Ayıplı mal genellikle; hukuki ayıp, maddi ayıp veya ekonomik ayıp gibi gerçekleşmesi mümkündür. Bu yazımızda ayıplı mallarda satıcının sorumluluğu, ayıplı mallarda tüketicinin seçimlik hakları ve ayıplı mal davaları ile tüketici hakem heyetine başvuru konuları hakkında bilgiler verilecektir.
Satıcının Ayıptan Sorumluluğu
Ticari anlamda yapılan alım – satım işlemleri kural olarak bir sözleşmeye dayandırılmak durumundadır. Satıcının ayıplı malda sorumluluğu bu sözleşmeye aykırı davranması ile ortaya çıkmaktadır. Ayıplı maldan sorumluluk 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 9/1 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
“Satıcı; malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür.”
Görüldüğü üzere ayıplı mal söz konusu olması halinde bundan satıcı sorumludur. 6502 sayılı yasanın 9/2 maddesinde ise; ayıplı mal durumunda satıcının sorumluluğunu ortadan kaldıran durumlar belirtilmiştir. Ayıplı maldan dolayı satıcının sorumlu tutulabilmesi için öncelikle; söz konusu mala ilişkin reklam veya ilanlarda belirtilen taahhütlerin alıcı ve satıcı tarafından bilinmesi gerekmektedir. Bu anlamda ayıplı mala ilişkin reklam veya ilanın içeriğinin bir sözleşme niteliğinde olduğunu söylemek mümkündür. Satıcının reklam ve ilanlardan kendisinin sorumlu olmadığını kanıtlaması halinde ayıplı maldan sorumluluğu ortadan kalkabilmektedir.
Satıcının ayıplı maldan sorumluluğunu ortadan kaldıran başka bir durum ise, ayıplı mala ilişkin ilan veya reklamın satış işleminden makul bir süre önce düzeltilmiş olmasıdır. Bu durumda satış sözleşmesinin yeni ilan ve reklamlara göre gerçekleştiği kabul edilmektedir. Satıcının ayıplı maldan olan sorumluluğunu ortadan kaldıran bir başka neden ise ileride detaylandırılacak olan ayıplı mal zaman aşımı süresinin dolmuş olmasıdır. Satıcı, üretici ya da ithalatçı söz konusu malın ayıpsız olduğunu ispatla yükümlüdür. Aksi halde; aşağıda belirtilen ayıplı mal tüketici seçimlik haklarından herhangi birisini yerine getirmek durumundadır. Söz konusu ayıbın teslim tarihi itibariyle altı aylık süre içerisinde ortaya çıkması; ayıbın malın teslimi anında da var olduğu kabul edilmektedir.
Ayıplı Mal Tüketici Hakları
Alıcı ve satıcı arasında bir satış sözleşmesi mahiyetinde gerçekleştirilen alışveriş sonrası ayıplı mal söz konusu olması halinde tüketici haklarını korumak amacıyla öngörülmüş seçimlik haklar mevcuttur. Ayıplı mal tüketicinin seçimlik hakları 6502 sayılı yasanın 11. Maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;
- Satılan malı iade ederek sözleşmeden dönme hakkı
- Ayıp oranında indirim isteme hakkı
- Fazlaca bir uğraş ve masraf gerektirmediği takdirde masrafları satıcıya ait olmak üzere ücretsiz onarılmasını talep etme hakkı
- Ayıplı malın, ayıpsız olan bir misli ile değiştirilmesini isteme hakkı
6502 Sayılı yasanın 9/1 maddesine göre ayıplı mal ile ilgili sorumluluk satıcıya aittir. Ancak alıcının yukarıda belirtilen ayıplı mal tüketici seçimlik haklarında belirtilen ücretsiz onarım ve ayıplı malın, ayıpsız olan bir misli ile değiştirilmesi talebini üretici veya ithalatçı firmalara da yapması mümkündür. Ayıplı malın ücretsiz onarılması veya ayıplı malın değiştirilmesi taleplerinde; satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsil olarak sorumludur. Ancak üreticinin veya ithalatçının söz konusu ayıbın satıcıdan kaynaklandığını ispat etmeleri halinde ayıplı malın sorumluluğundan kurtulabilmektedirler.
Alıcı yukarıda belirtilen ayıplı mal tüketici seçimlik haklarından; ücretsiz onarım veya değişim talep etmesi halinde; tüketicinin ayıplı maldan dolayı daha fazla mağduriyet yaşamaması için bir takım süreler öngörülmüştür. Ayıplı malın onarılmasını veya değiştirilmesinin talep edilmesi halinde; söz konusu malın niteliğine göre bu süreler farklılık gösterse de genel olarak azami 20 iş günü olarak belirlenmiştir. Alıcı belirtilen süreler içerisinde ayıplı malın onarılmaması veya misli ile değiştirilmemesi halinde; ayıplı mal tüketici seçimlik haklarından diğerlerini kullanma hakkına da sahiptir.
Ayıplı Mal Tüketici Hakem Heyetine Başvuru
Ayıplı mal davası kural olarak Tüketici Mahkemelerinde açılmaktadır. Ancak ayıplı malın değerine göre Tüketici Mahkemesinde ayıplı mal davası açılmadan önce tüketici hakem heyetlerine başvuru zorunluluğu da bulunmaktadır. Tüketici Hakem Heyetine başvuru için özellikle ayıplı malın değerine göre bir ayrım yapılmıştır. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 68. Maddesine göre 10.280.00 TL altındaki uyuşmazlıklarda İlçe Tüketici Hakem Heyeti görevlidir. 10.280.00 TL ile 15.430.00 TL arasındaki uyuşmazlıklarda ise çözüm mercii İl Tüketici Hakem Heyetidir. Ayıplı mal tüketici hakem heyetine başvuru için belirtilen tutarlar her yıl Vergi Usul Kanununda belirtilen oranlara göre değişiklik gösterebilmektedir.
Ayıplı Mal Davası
Ayıplı mal davası; yukarıda belirtilen parasal sınırların dışında kalan miktarlar için Tüketici Mahkemelerinde açılmaktadır. Ayrıca tüketici mahkemesi bulunmayan yerlerde ise; uyuşmazlığın çözüm mercii Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Tüketici Mahkemeleri ayrıca; Tüketici Hakem Heyetinin vermiş olduğu kararlara karşı yapılan itirazları incelemektedir. Tüketici Mahkemesinde ayıplı mal davası açılmadan önce; Tüketici hakem heyetine başvuru zorunluluğu dava şartı olarak belirlenmiştir. Bu nedenle tüketici hakem heyetine başvuru yapılmaksızın açılan bir ayıplı mal davası usul eksikliği nedeniyle reddedilmesi mümkündür. Tüketici mahkemesine başvuru sırasında ayıplı malın değeri 2022 yılı itibariyle 11.330.00 TL’den fazla olması halinde ayrıca arabuluculuğa başvuru yapılması zorunludur.
Ayıplı Mal Zamanaşımı Süreleri
Ayıplı mal tüketici seçimlik haklarının kullanılması bakımından 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 12. Maddesinde bir takım süreler öngörülmüştür. Ayıplı mala konu satış sözleşmesinde ayrıca daha fazla bir süre taraflarca belirlenmemiş ise; ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa dahi; bu süre 2 yıl olarak belirlenmiştir. Ayıplı mal zamanaşımı süreleri tatil amaçlı taşınmazlarda veya konutlarda ise beş yıl olarak belirlenmiştir. Her iki durumda da satıcı, üretici veya ithalatçı söz konusu ayıbın gizlenmesi için herhangi bir hileye başvurması halinde herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir.
