Boşanma Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Hukuk davalarında doğru mahkemenin seçilmesi, dava seyrine direkt etki edebilir. Davanın hangi mahkemede görülmesi gerektiği, görevli mahkeme ile belirlenir. Davanın hangi coğrafi bölgede görüleceği ise yetkili mahkeme ile tespit edilir.
İçeriğimizde, görevli ve yetkili mahkeme kavramlarına mercek tutarak, boşanma davalarını inceleyeceğiz. Bununla birlikte, boşanma davasının yanlış mahkemede açılması halinde karşılaşılabilecek sorunlara ve çözüm yollarına değineceğiz.
Görev ve Yetki Nedir? Boşanma Davalarında Neden Önemlidir?
Görev ve yetki, bir davanın nasıl ve hangi mahkemede görüleceğini belirleyen temel kavramlardır. Görev, davanın görüleceği mahkeme türünü belirlerken; yetki, davanın neredeki mahkemede açılacağını ifade eder. Boşanma davasının doğru mahkemede açılması, dava seyri bakımından kritiktir.
- Görev, herhangi bir davanın hangi mahkeme tarafından incelenip karara bağlanacağını belirtir. Boşanma davalarında görevli mahkeme, aile mahkemesidir.
- Yetki, davanın neredeki mahkemede açılacağını gösterir. Boşanma davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya beraber son altı ay yaşadıkları yer mahkemesidir.
Yanlış görev veya yetki ile açılan bir dava, sürecin uzamasına veya davanın geçersiz olmasına neden olabilir. Bu nedenle, boşanma davası açarken görev ve yetki sahibi mahkemenin bilinmesi, sürecin uzamaması ve etkili bir biçimde ilerlemesi adına kritiktir.
Görev Kavramı: Hangi Mahkeme Hangi Davalara Bakar?
Görev, bir davanın türüne göre hangi mahkemenin davaya bakacağını belirleyen hukuki bir kavramdır. Boşanma davalarında, hangi mahkemenin davaya bakacağı, davanın özelliklerine göre farklılık gösterir. Bu durumu şu şekilde açıklayabiliriz:
Aile Mahkemesi: Boşanma davaları, genellikle aile mahkemelerinde incelenir ve karara bağlanır. Zira aile mahkemesi, evlilik birliğini sonlandırma, nafaka, velayet ve tazminat gibi konulara ilişkin davalara bakmakla görevlidir.
Asliye Hukuk Mahkemesi: Aile mahkemesi olmayan yerlerde, asliye hukuk mahkemesi boşanma davasına aile mahkemesi sıfatıyla bakar.
Yetki Kavramı: Hangi Mahkeme Nerede Dava Görür?
Yetki, belirli bir davanın hangi yer mahkemesinde açılacağını belirleyen hukuki terimdir. Boşanma davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya eşlerin son altı beraber yaşadıkları yer mahkemesidir.
Yerleşim Yeri Mahkemesi: Boşanma davası, eşlerden birinin daimî olarak ikamet ettiği yer mahkemesinde açılabilir.
Beraber Yaşanılan Yer Mahkemesi: Eşler, son altı ayda birlikte yaşamışsa, o yer mahkemesi de yetkili mahkemedir.
Görev ve Yetki Hatalarının Hukuki Sonuçları Nelerdir?
| Hata Türü | Hukuki Sonuç |
| Görev Hatası | Dava, görevsiz bir mahkemede açıldığı takdirde mahkeme kendiliğinden görevsizlik kararı verir. Ardından, dosya doğru mahkemeye gönderilmek üzere taraflara süre verilir.
|
| Yetki Hatası | Dava, yetkisiz bir mahkemede ikame edildiği takdirde mahkeme, eşlerden birinin itirazı üzerine bu durumu değerlendirir. |
Boşanma Davasında Görevli Mahkeme Hangisidir?
Aile mahkemeleri, boşanma davalarına bakmakla görevlidir. Fakat aile mahkemesi bulunmayan yerlerde, asliye hukuk mahkemesi görevli olur ve davaya aile mahkemesi sıfatıyla bakar. Böyle bir durumda, boşanma davasının sonuçları aile mahkemesinde görülmüş gibi kabul edilir.
- Aile Mahkemesi: Boşanma davasına bakmakla görevlidir.
- Asliye Hukuk Mahkemesi: Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde, asliye hukuk mahkemesi boşanma davasına aile mahkemesi sıfatıyla bakar.
Önemli Bilgi: Görevli mahkeme yanlış seçilirse, mahkeme tarafından kendiliğinden (re ’sen) görev incelemesi yapılır ve dosya görevli mahkemeye tevdi edilir.
Aile Mahkemelerinin Görev Alanı
Aile içindeki hukuki sorunlara çözüm bulmakla görevli mahkemeler, aile mahkemeleridir. Boşanma davaları, bu mahkemelerin başlıca görev alanlarındandır. Ayrıca, aile mahkemelerinin görev alanına giren başlıca dosyalar şu şekilde özetlenebilir:
- Boşanma Davaları: Evlilik birliğinin sona erdirilmesine ilişkin davalar.
- Çocukların Durumu Hakkında Davalar: Velayet, nafaka ve çocukla ilgili sair düzenlemelere dair davalar.
- Aile İçi Şiddet: Aile içi şiddet mağdurları için koruma tedbirleri.
- Tazminat: Boşanmanın ardından maddi ve manevi tazminat davaları ve nafaka talepleri.
- Mal Paylaşımı: Evlilik birliği noktalandıktan sonra tarafların mal paylaşımıyla ilgili davalar.
Unutmayın! Aile mahkemeleri sadece aile hukukuna ilişkin davalara bakmakla görevlidir. Şayet bir ilçede aile mahkemesi bulunmuyorsa, asliye hukuk mahkemesi aile mahkemesi sıfatıyla bu davalara bakar.
Aile Mahkemesi Bulunmayan Yerlerde Alternatif Mahkeme
Aile mahkemeleri birçok yerde bulunmakla birlikte bazı yerleşim yerlerinde bulunmayabilir. Bu durumda, boşanma davalarına bakacak mahkeme, asliye hukuk mahkemesi olacaktır. Fakat, asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davayı inceler ve karar verir.
| Durum | Açıklama |
| Aile Mahkemesi Yoksa | Asliye hukuk mahkemesi aile mahkemesi sıfatıyla görevlendirilir. |
| Dava Süreci | Dava, aile mahkemesi usul ve prosedürlerine uygun şekilde yürütülür. |
| Sonuçlar | Boşanma, nafaka, tazminat ve çocuklar ile ilgili düzenlemeler, aile mahkemesiymiş gibi değerlendirilir. |
Görevsiz Mahkemeye Dava Açmanın Riskleri
Boşanma davasının görevsiz bir mahkemeye açılması, hukuki bakımdan çeşitli sonuçları beraberinde getirir. Bu tür bir durumsa, sürecin uzamasına ve tarafların maddi ve manevi açıdan zarar görmesine neden olabilir. Görevsiz mahkemeye dava açmanın başlıca riskleri:
- Davanın geçersiz olması,
- Zaman kaybı,
- Ek masraflar,
- Hak kaybı.
Not: Görevsizlik kararı verildiğinde, davanın açıldığı mahkeme, eşlere yeni bir süre tanır ve bu süre zarfında dosyanın doğru mahkemeye gönderilmesi gerekir. Aksi takdirde, dava kapanır ve yeniden başlatılması gerekir.
Boşanma Davasında Yetkili Mahkeme Nasıl Belirlenir?
Boşanma davasında yetkili mahkeme şu şekilde belirlenir:
- Taraflardan Birinin İkametgahı:
Taraflardan birinin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesi, boşanma davasını görmeye yetkilidir. Şayet eşler farklı şehirlerde ikamete sahipse, her iki şehirdeki mahkemelerde de dava açılabilir.
- Eşlerin Beraber İkamet Ettiği Yer:
Eşlerin birlikte ikamet ettikleri yer mahkemesi de boşanma davasında yetkilidir. Eşler farklı şehirlerde yaşıyorsa, her ikisinin de ikamet ettiği yer mahkemesi yetkilidir.
Eşlerin Son Altı Ayda Birlikte Yaşadığı Yer Mahkemesi
Boşanma davasında, eşlerinde son altı ayda beraber yaşadıkları yerin mahkemesi yetkilidir. Eşler farklı yerlerde yaşamışsa, her iki yerin mahkemesi de yetkili mahkeme olabilir.
Eşlerden Birinin İkametgahına Göre Yetki Belirleme
Eşlerden birinin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesi, boşanma davasında yetkilidir. Eğer iki tarafın da farklı ikametgahları varsa, her biri kendi ikametgahında bulunan mahkemeye başvurmak suretiyle dava açabilir.
Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanmalarda Yetki Kriterleri
Eşlerin beraber dava açması halinde, herhangi bir yetki sorunu yaşanmaz. Dava, tarafların anlaştığı yer mahkemesinde açılır ve görülür. Bu durum, anlaşmalı boşanma davası açılacağı zaman geçerlidir. Fakat çekişmeli boşanma davasında yetkili mahkeme;
- Eşlerin son altı ay içinde birlikte yaşadığı yer mahkemesidir.
- Eğer bu yer belirlenemiyorsa, davalı veya davacının ikametgahındaki mahkeme yetkili olur.
Görev ve Yetki Belirlemede Özel Durumlar
- Yurt Dışında Yaşayan Eşler
Eşlerin Türkiye’de bir ikametgahı yoksa, yetkili mahkeme Ankara, İstanbul veya İzmir’deki Aile Mahkemeleridir.
- Askeri Personel ve Görevli Memurlar
Görev yerindeki mahkeme ya da eşin ikametgahındaki mahkeme yetkilidir.
- Kadına Karşı Şiddet ve Koruma Kararı
Koruma kararının verildiği yer mahkemesi boşanma davasında yetkili olabilir.
Şiddet Mağduru Eşler İçin Yetki Esnekliği
Koruma Kararına Dayalı Yetki:
Şiddet mağduru eş, koruma kararı aldığı yer mahkemesinde boşanma davası açabilir. Bu durum, mağdurun güvenliğini ön planda tutar.
İkamet Değişikliği Durumu:
Mağdur, ikamet ettiği yeri değiştirmişse, yeni yerleşim yerindeki mahkemede dava açma hakkına sahiptir.
Yetki Esnekliği Neden Önemlidir?
Yetki esnekliği, şiddet mağduru eşin dava sürecinde psikolojik ve fiziksel güvenliğini artırarak, adil bir yargılama süreci sağlar.
Yurt Dışında Yaşayan Eşler İçin Yetkili Mahkeme
| Durum | Yetkili Mahkeme |
| Türkiye’de Son Ortak İkametgâh | Eşlerin yurt dışına taşınmadan önce birlikte yaşadıkları Türkiye’deki son yer mahkemesi. |
| Eşlerden Birinin Türkiye’de İkameti Varsa | Türkiye’de ikamet eden eşin bulunduğu yer mahkemesi. |
| Her İki Eş de Türkiye’de İkamet Etmiyorsa | Ankara, İstanbul veya İzmir’deki aile mahkemeleri. |
| Konsolosluk Desteği Gerekirse | Yurt dışındaki Türk konsolosluklarından bilgi ve yönlendirme alınabilir. |
Türk Vatandaşlığı Olmayan Eşler ile Boşanmada Yetki
Yetkili Mahkeme:
- Eğer eşlerden biri Türk vatandaşı ise Türkiye’de boşanma davası açılabilir. Yetkili mahkeme, Türk vatandaşının ikametgahının bulunduğu yer aile mahkemesidir.
- Her iki eşin de yabancı olduğu durumlarda, Türkiye’de dava açılması için taraflardan birinin Türkiye’de yerleşik olması gerekir.
Uluslararası Hukuk Kapsamı:
- Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve yabancı mahkeme kararlarının tanıma ve tenfizi süreçleri, dava sürecinde dikkate alınır.
Uygulanacak Hukuk:
- Çoğunlukla Türk Medeni Kanunu uygulanır, ancak evlilik sözleşmesi ya da tarafların vatandaşlıklarına göre uluslararası hukuk kuralları da devreye girebilir.
Not: Yabancı eşler için boşanma süreçlerinde dil ve hukuk farkı nedeniyle bir avukattan destek almak önemlidir.
Boşanma Davasında Görev ve Yetki Konusunda Emsal Kararlar
- Karar
Mahkeme: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
Konu: Görev Belirleme
Kararın Özeti: Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde, asliye hukuk mahkemesi aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakabilir.
Önemi: Görevsizlik itirazlarının önüne geçilmesi için görevli mahkemenin doğru belirlenmesi gerektiğini vurgular.
- Karar
Mahkeme: Yargıtay 2. Hukuk Dairesi
Konu: Yetki İtirazı
Kararın Özeti: Eşlerin son altı ayda birlikte yaşadığı yer mahkemesi yetkilidir; yanlış mahkeme seçildiğinde davalı yetki itirazında bulunabilir.
Önemi: Yetki seçiminin dava sürecini uzatmaması için doğru yer mahkemesinin seçilmesi önemlidir.
- Karar
Mahkeme: Yargıtay 2. Hukuk Dairesi
Konu: Uluslararası Yetki
Kararın Özeti: Yurt dışında yaşayan eşlerden biri Türkiye’de yerleşikse, boşanma davası Türkiye’de açılabilir.
Önemi: Yurt dışındaki eşlerle boşanma davalarında yetki konusunu açıklar ve sürecin yönetimini düzenler.
- Karar
Mahkeme: Anayasa Mahkemesi
Konu: Adil Yargılanma Hakkı ve Yetki Sorunu
Kararın Özeti: Görev veya yetki eksikliği nedeniyle davaların reddedilmesi, adil yargılanma hakkını ihlal etmemelidir.
Önemi: Hatalı yetki veya görev nedeniyle oluşabilecek hak kayıplarının önlenmesini sağlar.
Boşanma Davası Açarken Görev ve Yetki Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Boşanma davası açarken görev ve yetki konularına dikkat edilmesi, davanın sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için kritik öneme sahiptir. Bu aşamada yapılan yanlışlar, davanın reddedilmesine veya sürecin uzamasına neden olabilir. İşte boşanma davası açarken göz önünde bulundurulması gerekenler:
- Doğru Mahkeme Seçimi
Görevli Mahkeme: Boşanma davaları, genellikle aile mahkemeleri tarafından görülür. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde ise, asliye hukuk mahkemeleri devreye girer.
Yetkili Mahkeme: Yetkili mahkeme, eşlerin son altı ayda birlikte yaşadığı yer mahkemesidir. Eşlerin ikametgahına bağlı olarak da yetkili mahkeme belirlenebilir.
- Eşlerin İkametgahına Dikkat Edin!
Davanın ikametgahın bulunduğu yer mahkemesinde açılması gerekir. Eğer eşler ayrı ikamet ediyorsa, boşanma davası her iki yerden birinde açılabilir. İkametgâh durumu, davanın hızını ve hangi mahkemede görüleceğini etkileyebilir.
- Dava Türünü Doğru Belirleyin
Boşanma davasının çekişmeli mi anlaşmalı mı olduğunu belirlemek, yetki kriterlerini etkileyebilir. Anlaşmalı boşanmalarda, eşlerin birlikte kabul ettiği mahkeme yeri tercih edilebilir. Çekişmeli boşanmalarda ise, yasal yetki kuralları dikkate alınır.
- Şiddet Mağdurları İçin Esneklik
Şiddet mağduru olan eşler, ikametgahına bakılmaksızın, güvenlik nedeniyle başka bir yer mahkemesinde de dava açabilirler.
- Yurt Dışında Yaşayan Eşler İçin Yetkili Mahkeme
Yurt dışında yaşayan eşler için, Türk mahkemelerinde dava açmak mümkündür. Bunun için Türk mahkemelerinde görevli bir yer belirlenmesi gerekir. Bu, genellikle Türkiye’deki ikametgâh adresine veya son altı ayda birlikte yaşadıkları yere bağlıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Görevli Mahkeme Nedir?
Görevli mahkeme, bir davanın hangi tür mahkemede görülmesi gerektiğini belirleyen hukuki bir terimdir. Örneğin, boşanma davası aile mahkemesinde açılırken, işçi alacaklarına dair davalar iş mahkemelerinde görülür.
Yetkili Mahkeme Nedir?
Yetkili mahkeme, bir davanın yer olarak hangi mahkemede görüleceğini belirler. Örneğin, boşanma davalarında tarafların son altı ay birlikte yaşadığı yer mahkemesi genellikle yetkili mahkeme olarak kabul edilir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme Yanlış Seçilirse Ne Olur?
Görevli veya yetkili mahkeme yanlış seçilirse, mahkeme “görevsizlik” veya “yetkisizlik” kararı verir. Bu durumda dava farklı bir mahkemeye taşınır ve süreç uzayabilir.
Boşanma Davalarında Görevli Mahkeme Hangisidir?
Boşanma davalarında görevli mahkeme, aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla görev yapar.
Yetkili Mahkeme Nasıl Belirlenir?
Boşanma davaları: Tarafların son 6 ay birlikte oturduğu yer. Tazminat davaları: Davalı kişinin ikametgahı veya haksız fiilin işlendiği yer.
Görevli Mahkemeyi Nasıl Öğrenebilirim?
Görevli mahkemeyi öğrenmek için dava türüne göre yasal düzenlemelere başvurabilirsiniz. Ayrıca bir avukattan destek almanız, hata yapma riskini en aza indirir.
Mahkeme Görevsizlik Kararı Verirse Ne Yapmalıyım?
Mahkeme görevsizlik kararı verirse, dava dosyası yetkili veya görevli mahkemeye gönderilir. Bunun için tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde başvuru yapılması gerekir.
Yetki İtirazı Ne Zaman Yapılabilir?
Yetki itirazı, genellikle davanın ilk duruşmasında yapılabilir. Daha sonraki aşamalarda yetki itirazında bulunulamaz.
Dava Sürecinde Görevli veya Yetkili Mahkeme Değiştirilebilir Mi?
Evet, görev veya yetki hatası tespit edilirse, mahkeme dosyayı uygun olan mahkemeye gönderebilir. Ancak bu tür değişiklikler dava sürecini uzatabilir.
Görev ve Yetki Hatalarından Kaynaklanan Hak Kaybı Yaşar Mıyım?
Evet, yanlış mahkemeye başvurmak dava sürecini uzatabilir ve zamanaşımı sürelerinin dolmasına neden olabilir. Bu yüzden, başvuru yapmadan önce mutlaka uzman bir hukukçudan destek almalısınız.
