İşverenin işçiyi haksız olarak işten çıkarması halinde, 4857 sayılı Kanun’daki şartları sağlayan işçi, işe iade davası açabilir. İş güvencesine sahip olan işçinin iş sözleşmesi, haksız ve kötü niyetli olarak feshedilmesi halinde işe iade olmak isteyen işçi, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabuluculuğa başvurmak zorundadır.
İşçi, arabuluculuk dosyasının anlaşmama ile sona erme tarihinden itibaren 2 hafta içerisinde işe iade davası açabilir. Bu süreler hak düşürücü sürelerdir. Sürelerin kaçmasıyla birlikte işe iade davası açılamaz. İşe iade davası ile işçinin işe iadesi, işe iadenin sağlanmaması halinde en az 4 aylık işe başlatmama tazminatı ile en çok 4 aylık boşta geçen süre tazminatı talep edilir.
İşe İade Davası Nedir?
İşçinin geçerli bir sebep olmadan, haksız ve mesnetsiz olarak işten çıkarılması halinde, işe tekrar başlama talebini içeren bir davadır. İş sözleşmesi feshedilen her işçi işe iade davası açamaz. İşe iade davasının açılabilmesi için bazı şartların varlığı aranır.
İşe İade Davası Şartları Nelerdir?
İşe iade davasının açılabilmesi için bazı şartların varlığı aranmaktadır. Bu şartlar şu şekildedir:
- 4857 sayılı İş Kanununa ya da 5953 sayılı Basın İş Kanununa tabi olmak,
- İş yerinde 30 veya daha fazla işçinin çalışması,
- İşçinin, işyerinde en az 6 ay çalışmış olması,
- İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması,
- İş sözleşmesinin işveren tarafından haksız ve kötü niyetli olarak feshedilmiş olması,
- İşten çıkarılan kimsenin işveren vekili ya da yardımcısı olmaması,
- İş sözleşmesinin feshi bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde arabuluculuğu başvurulmalı ve arabuluculuk süreci anlaşmama olarak sonuçlandığı tarihten itibaren 2 hafta içerisinde iş mahkemesinde işe iade davası açılmalıdır.
İşe İade Davası Ne Zaman Açılır? (Zamanaşımı)
İşe iade davasının ne zaman açılacağı 4857 sayılı İş kanunun 20. Maddesinde belirtilmiştir. Kanun maddesine göre; haksız ve kötü niyetli olarak iş sözleşmesi feshedilen ya da fesih sebebi bildirilmeyen ve dava açma şartlarını sağlayan işçi, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde dava şartı olan arabuluculuğa başvuru yapar.
Arabuluculuk görüşmeleri anlaşmama olarak sonuçlanması halinde bu tarihten itibaren 2 hafta içerisinde iş mahkemesinde, işe iade davası açılır. Belirlenen süreler hak düşürücü sürelerdir. Sürelerin geçmiş olması halinde fesih haksız olsa dahi işe iade davası usulden reddedilir.
İşe İade Davası Nasıl Açılır?
İşçi, iş sözleşmesinin feshedildiği kendisine tebliğ edildiği andan itibaren 1 ay içerisinde dava şartı olan arabuluculuğa işe iade talepli olarak başvuru yapar. Arabuluculuk görüşmeleri olumsuz sonuçlanır ve taraflar anlaşamaz ise işçi anlaşmama tutanağının düzenlenme tarihinden itibaren 2 hafta içerisinde iş mahkemesinde dava açar. İşe iade davasının açılması ve takip edilmesi işlemlerinde iş avukatıyardımı alınması, hak kaybı yaşanması bakımından yararlı bir yaklaşımdır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
İş güvencesi kapsamında bulunan bir işçinin iş sözleşmesi haksız ve kötü niyetli olarak ya da sebebi belirtilmeden sona ermiş ise işçi, işe iade davası açar. İşe iade davasında görevli olan mahkeme İş Mahkemeleridir. İş mahkemelerinin olmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi, İş Mahkemesi sıfatıyla görevli olur.
İşe iade davasında yetkili mahkeme, davalı gerçek ya da tüzel kişinin dava açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ya da işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.
İşe İade Davası Kazanılırsa Ne Olur, Sonuçları Nelerdir?
İşe iade davası tespit davası olup eda davası olmadığından, karar ilamlı icraya konu edilemez. Bu nedenle işe iade davası kabul edilen işçi, kendisine tebliğ edilen kararın kesinleşmesinden itibaren 10 iş günü içerisinde, işe iade için işverene başvurmak zorundadır.
İş Kanunu m. 21/6 hükmü gereğince:” İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.” Amir hükmüne havidir.
Kanun metninde de açıkça belirtildiği üzere, işe iade davasını kazanan işçi, kararın kesinleşmesinden itibaren 10 iş günü içerisinde işverene başvurmalıdır. Aksi takdirde fesih geçerli hale gelir. İşe iade için işverene yapılacak olan başvuru için şekil şartı ve usulü kanunda belirlenmemiştir.
Başvuru sözlü ya da yazılı olarak yapılabilir. Ancak ispat kolaylığı açısından başvurunun yazılı ve noter aracılığı ile yapılması daha uygun olacaktır. Yargıtay içtihatlarında da görüldüğü üzere işe iade için yapılacak olan başvuru kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak değildir. İş bu nedenle işe iade başvurusu vekil aracılığıyla da yapılabilir.
İşe İade Davasında Arabuluculuk Faaliyeti
İşe iade davası açılmadan önce arabuluculuğa başvuru, İş mahkemeleri kanunu hükümleri gereğince zorunludur.
4857 sayılı kanun madde: 20 – (Değişik birinci fıkra: 12/10/2017-7036/11 md.) “İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.”
Madde metninde de açıkça anlaşıldığı üzere işe iade davası açmadan önce, işçi feshin tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde arabuluculuğa başvurmak ve anlaşma sağlanamaması halinde, anlaşmama tutanağının düzenlenme tarihinden itibaren 2 hafta içerisinde dava açmak zorundadır. İşçi arabuluculuk aşamasını tamamlamadan işe iade davası açarsa, hakim dava şartı eksikliği nedeniyle davayı usulden reddeder. Ret kararı kendisine tebliğ edilen işçi, tebliğden itibaren 2 hafta içerisinde arabuluculuğa başvuru yapabilir.
İşe İade Davası ve Tazminat Sorumluluğu
İşe iade davasını kazanan işçi, gerekli başvurulara rağmen işveren tarafından işe başlatılmaz ise işverenin tazminat sorumluğu doğar. İş güvencesi altında bulunan işçinin iş sözleşmesi, haksız ve kötü niyetli olarak feshedildikten sonra işe iade talep edebilir.
İşçi, işe iade davasında ise iade talebiyle birlikte, işe iadesinin sağlanmaması halinde en az 4 aylık işe başlatmama tazminatı ile en çok 4 aylık boşta geçen süre tazminatı talep edilir. İşe başlatmama tazminatı yasal düzenleme gereğince en az 4 aylık, en fazla ise 8 aylık ücret tutarında hesap edilir. İşçiye ödenecek işe başlatmama tazminatın hesap edilmesinde Yargıtay kararları yol gösterici olmuştur. Yargıtay içtihatları gereğince:
- 6 ay – 5 yıl arası çalışmış olan işçiler için: 4 aylık işe başlatmama tazminatı,
- 5 yıl – 15 yıl arası çalışmış olan işçiler için: 5 aylık işe başlatmama tazminatı,
- 15 yıldan fazla çalışmış olan işçiler içi: 6 aylık işe başlatmama tazminatı belirlemektedir.
Mahkeme feshin sebebine bağlı olarak işe başlatmama tazminatını 8 aya kadar çıkarabilir. Yargıtay kararları sadece yol gösterici olmakla beraber olayın koşullarına göre tazminat miktarı hakim tarafından belirlenmektedir. Sendikal fesihlerde ise yasa ile belirlenen 8 aylık işe başlatmama tazminatı 1 yıla kadar çıkarılabilmektedir.
İşveren işe iade davasını kabul edilen işçiyi, işe başlatıp başlatmamasına bakılmaksızın boşta geçen süre ücretini ödemekle mükelleftir.
İş kanunu m.21/3 gereğince: “Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.”
Kanun metninden de anlaşıldığı üzere işe başlamaya bakılmaksızın, fesih nedeniyle işçinin boşta geçirdiği zamanın tazmini gerekir. En çok 4 aya kadar hesap edilen boşta geçen zaman ücreti, giydirilmiş ücret üzerinden hesap edilir. Yani bu ücretin içerisinde, zamlar, ikramiyeler, primler vb. gibi ölçülebilen tüm ek ödemeler ücrete dahil edilir.
İşe İade Davası Sonucu İşçinin İşe Başlamaması
İşe iade davası kabul edilen işçi, süresi içerisinde haklı bir neden olmadan işe dön çağrısına olumlu olarak dönüş yapmaz, yani süresi içerisinde haklı bir sebep olamadan işe başlamaz ise, haksızlığı mahkeme tarafından belirlenmiş olan dava konusu fesih, geçerli hale gelir.
İş akdi feshedilirken kıdem ve ihbar tazminatı almış ve işe haklı bir nedenle olmadan başlamayan işçi, kıdem ve ihbar tazminatını işverene geri iade etmekle mükelleftir. Burada önemli olan işçinin işe başlamasına engel haklı bir nedenin olup olmamasıdır. Haklı bir neden yokken işe başlamayan işçi, tazminatlara hak kazanamaz. Fesih geçerli olur.
Sıkça Sorulan Sorular
İşe İade Davası Hangi Şartlarda Açılabilir?
İşe iade davasının açılabilmesi için belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçinin, 30 ve üzerinde işçisi olan bir işyerinde 6 ay ve daha fazla süreyle çalışması gerekir. İş güvencesi altında olan işçinin iş akdi, haksız ve sebepsiz olarak feshedildiği takdirde işçi işe iade davası açabilir. İşçinin dava açabilmesi için işveren vekili ya da işveren yardımcısı olmaması gerekmektedir.
İşe Geri Dönüş Davası Kaç Celse Sürer?
İş kanunu m. 21/3: “Dava ivedilikle sonuçlandırılır. Mahkemece verilen karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde, bölge adliye mahkemesi ivedilikle ve kesin olarak karar verir.” Hükmüne havidir.
Madde metninden de anlaşılacağı üzere işe iade davaları ivedilikle görülür. Temyiz incelemesine tabi olmayan işe iade davaları diğer iş davalarına nazaran daha hızlı sonuçlanır.
İşe iade Davasında Tanık Gerekir mi?
İşe iade davalarında tanık delili önemli bir delildir. Bu nedenle tanık dinletilmesi davanın kazanılması açısından önemlidir. Hakim, mahkeme huzurunda alınan tanık beyanlarına itibar edecektir. Fakat dava kapsamında dinletilen tanığın, işverene karşı bir husumetinin olmaması önemlidir.
İşe İade Davasını Kazanan İşçi Bir Başka Yerde Çalışıyorsa Ne Yapmalı?
İşçi işe iade davası devam ederken başka bir yerde çalışabilir. Dava kapsamında talep edilen boşta geçen süre ücreti kişinin çalışıp çalışmaması ile alakalı değildir. Kişi başka bir işte çalışıyor olsa dahi boşta geçen ücreti almaya hak kazanır. İşçi işe iade talebinde samimi olmalıdır. Bu nedenle dava sonucunda işe iadesine karar verilen işçi samimi bir şekilde işe iadesi talep etmeli, samimi olarak kabulü halinde işine geri dönmelidir.
İşe İade Davasında İşe Başlatılmazsa Ne Olur?
İşe iade davası kabul edilen işçi işe başlatılmaz ise, işe başlatmama tazminatı almaya hak kazanır. Ayrıca mahkeme kararı ile feshin geçersizliği tespit edildiğinden işçi kıdem ve ihbar tazminatı ile diğer işçilik alacakları mevcut ise işverene karşı dava açabilir.
