İstinaf Nedir?

İstinaf, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların hem maddi olaylar hem de hukuki yönlerden üst mahkeme tarafından yeniden incelenmesini sağlayan bir kanun yoludur. Bu süreçte, mahkemenin hatalı veya eksik kararları düzeltilir ve hukuka uygunluk denetimi yapılır.

İstinafa başvurabilmek için davanın belirli bir parasal sınırın üzerinde olması gerekir. Kesin nitelikteki bazı kararlar ise istinafa tabi değildir. Başvuru süresi, kararın taraflara tebliğinden itibaren işlemeye başlar. Süresi içinde yapılmayan başvurular reddedilir ve karar kesinleşir.

İstinaf nedir, istinaf mahkemesi süreci nasıl işler, istinaf süresi ne kadardır, hangi kararlar istinafa götürülebilir ve hangi kararlar kesin niteliktedir? Bu konularla ilgili en çok merak edilen detayları aşağıda açıklıyoruz.

İstinaf Ne Anlama Gelir?

İstinaf, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların bir üst mahkeme tarafından yeniden incelenmesini sağlayan bir hukuki itiraz yoludur. Eğer mahkemenin verdiği karar hatalı, eksik ya da hukuka aykırı görülüyorsa, taraflar istinaf başvurusunda bulunarak kararın tekrar gözden geçirilmesini talep edebilir.

Ancak her dava istinafa götürülemez. Kanunda kesin olduğu belirtilen bazı kararlar için istinaf yolu kapalıdır. Ayrıca, başvurunun kabul edilebilmesi için belirlenen süre içinde yapılması gerekir. Süresi içinde başvurulmazsa karar kesinleşir ve itiraz hakkı kaybedilir.

Davanın istinafta olması ne demek?

Bir davanın istinafta olması, ilk derece mahkemesinin verdiği kararın taraflardan biri tarafından istinaf yoluna götürülmesi ve şu anda Bölge Adliye Mahkemesi’nde (BAM) inceleniyor olması anlamına gelir.

Özetle, bir dava istinafta olduğunda henüz kesinleşmemiştir ve Bölge Adliye Mahkemesi tarafından incelenmektedir. Bu aşamada dosya üzerindeki hukuki hatalar düzeltilir, deliller yeniden değerlendirilebilir ve nihai karar verilerek dava sonuçlandırılır.

İstinaf Kanun Yolu Nedir?

İstinaf kanun yolu, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların, hem maddi olaylar hem de hukuki yönlerden üst mahkeme tarafından yeniden incelenmesini sağlayan bir hukuki denetim yoludur. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kapsamında düzenlenmiş olup, Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM) tarafından yürütülmektedir.

İstinaf sürecinde, mahkemenin verdiği karar usul ve esas yönünden incelenir, deliller yeniden değerlendirilir ve hukuka uygunluk denetimi yapılır. Ancak her mahkeme kararı istinafa tabi değildir. HMK ve CMK’da belirlenen kesin hüküm niteliğindeki kararlar istinaf edilemez.

İstinaf incelemesi sonucunda, Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırabilir, düzelterek onaylayabilir veya esastan reddedebilir. Eğer karar kesin nitelikte değilse, taraflar temyiz yoluna başvurarak Yargıtay’a itiraz edebilir.

İstinaf Mahkemesi Nedir?

İstinaf mahkemeleri, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararları denetleyen ve hukuki inceleme yapan Bölge Adliye Mahkemeleri’dir (BAM). 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kapsamında görev yaparlar.

İstinaf mahkemeleri kendi içinde ikiye ayrılır:

1. Hukuk Daireleri: Hukuk davalarına ilişkin kararları inceler.
2. Ceza Daireleri: Ceza davalarına ilişkin kararları inceler.

Bu mahkemeler, ilk derece mahkemelerinin kararlarını hem usul hem de esas yönünden değerlendirerek hatalı kararların düzeltilmesini veya kaldırılmasını sağlar.

İstinaf mahkemesi kararları nelerdir?

İstinaf mahkemesi, başvuruyu reddedebilir, kararı düzelterek onaylayabilir, doğrudan yeni bir hüküm verebilir veya dosyayı ilk derece mahkemesine geri gönderebilir. Eğer karar temyize açık değilse kesinleşir, ancak temyize açık bir karar ise taraflar Yargıtay’a başvurabilir. İstinaf mahkemeleri şu kararları verebilir:

1. Başvuru reddedilir. Karar hukuka uygun bulunursa istinaf talebi reddedilir ve karar kesinleşir veya temyize gidebilir.
2. Karar düzeltilerek onanır. Küçük hatalar düzeltilerek ilk derece mahkemesi kararı onaylanır, dava yeniden yargılama gerekmeksizin sonuçlanır.
3. Karar kaldırılarak yeni hüküm kurulur. İlk derece mahkemesinin kararı geçersiz hale gelir ve istinaf mahkemesi doğrudan yeni bir karar verir.
4. Dosya ilk derece mahkemesine gönderilir. Usul hatası veya eksik inceleme varsa dosya ilk derece mahkemesine iade edilir ve eksiklikler giderildikten sonra yeniden karar verilmesi gerekir.
5. Dava yeniden görülür. Yeni delil toplanması veya eksik inceleme varsa dava yeniden görülür ve taraflar duruşmaya çağrılabilir.
6. Temyiz yolu açık veya kapalı olabilir. Bazı kararlar istinafta kesinleşirken, bazıları Yargıtay’a temyiz edilebilir. İstinaf mahkemesi, temyiz yolunun açık olup olmadığına karar verir.

İstinaf mahkemesi kararından sonra ne olur?

1. Karar kesinleşir. İstinaf mahkemesi kararı kesin nitelikteyse, dava sonuçlanır ve uygulanır.
2. Karar temyize gidebilir. Eğer karar temyiz edilebiliyorsa, taraflar belirlenen süre içinde Yargıtay’a başvurabilir.
3. Dosya ilk derece mahkemesine geri gönderilir. Usul hatası veya eksik inceleme tespit edilirse, istinaf mahkemesi kararı bozarak dosyayı ilk derece mahkemesine iade edebilir.
4. Dava yeniden görülebilir. İstinaf mahkemesi duruşma açarak yeni deliller toplayabilir ve davayı yeniden değerlendirebilir.
5. Karar uygulanır. Temyiz yolu kapalıysa veya süresi içinde temyize başvurulmazsa, istinaf mahkemesi kararı kesinleşir ve icra aşamasına geçilir.

İstinaf Süresi Ne Kadar?

İstinaf başvuru süresi, dava türüne göre değişen ve belirli bir süre içinde kullanılmazsa hak kaybına yol açan bir hukuki süredir. Süresi içinde yapılmayan başvurular reddedilir ve mahkeme kararı kesinleşerek hukuki sonuç doğurur.

Hukuk, ceza, idari ve icra davalarında istinaf süreleri farklılık gösterir. Aşağıdaki tabloda, hangi dava türü için ne kadar sürede istinafa başvurulması gerektiği yer almaktadır:

Karar Türü	Başvuru Süresi
Hukuk Davaları	2 Hafta
Ceza Davaları	7 Gün
İdari Davalar	30 Gün
İcra Mahkemesi Kararları	2 Hafta
İflas ve Konkordato Kararları	2 Hafta
Hakimin Reddi Kararları	7 Gün

İstinaf Sınırı

İstinaf sınırı, ilk derece mahkemelerinin kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulabilmesi için belirlenen parasal değeri ifade eder. Bu sınır, her yıl yeniden değerleme oranına göre güncellenir. 2025 yılı için belirlenen istinaf sınırları aşağıdaki gibidir:​

Mahkeme Türü	İstinaf Sınırı
Asliye Hukuk, İş, Asliye Ticaret, Sulh Hukuk ve Tüketici Mahkemeleri	40.000 TL
İcra Hukuk Mahkemeleri	95.000 TL
İdari Yargı Kararları	44.000 TL

Bu sınırların altında kalan davalar kesin nitelikte olup istinaf yoluna kapalıdır. Belirtilen tutarların üzerindeki davalar için Bölge Adliye Mahkemeleri’ne (İstinaf Mahkemesi) başvuru yapılabilir.

Hangi Kararlar İstinaf Edilebilir?

• Asliye Hukuk, İş, Asliye Ticaret, Sulh Hukuk ve Tüketici Mahkemesi Kararları → 40.000 TL’yi aşan uyuşmazlıklar için istinafa götürülebilir.
• İcra Hukuk Mahkemesi Kararları → 95.000 TL’yi geçen icra davaları istinafa tabidir.
• İdari Yargı Kararları → 44.000 TL’yi aşan idari davalar istinafa götürülebilir.
• Ceza Mahkemesi Kararları → Hapis veya adli para cezası içeren kararlar, belirli koşullar sağlanıyorsa istinafa tabidir.
• Bozma Kararı Üzerine Verilen Kararlar → İlk derece mahkemesi, istinaf mahkemesinin bozma kararına uyduğunda, taraflar tekrar istinafa başvurabilir.
• Kesinleşmemiş İlk Derece Mahkemesi Kararları → Kanunda açıkça kesin olduğu belirtilmeyen ve istinaf sınırını aşan tüm kararlar istinafa götürülebilir.

Hangi Kararlar İstinaf Edilemez?

• Parasal sınırın altında kalan kararlar → 2025 yılı için Asliye Hukuk, İş, Ticaret ve Sulh Hukuk Mahkemelerinde 40.000 TL, İcra Hukuk Mahkemelerinde 95.000 TL, İdari Yargıda 44.000 TL’yi aşmayan kararlar istinafa götürülemez.
• Kanunen kesin olduğu belirtilen kararlar → Özel kanunlarla kesin olduğu düzenlenen bazı kararlar için istinaf yolu kapalıdır.
• Sulh Ceza Hakimliği kararları → CMK’ya göre sulh ceza hakimliklerinin verdiği kararlar kesin olup, doğrudan istinafa götürülemez.
• Disiplin cezalarıyla ilgili bazı kararlar → Bazı disiplin cezaları ve meslek kuruluşlarının verdiği idari kararlar istinaf edilemez.
• Geçici hukuki koruma kararları → İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz gibi geçici nitelikteki kararlar kesin olduğu için istinafa tabi değildir.
• İstinaf sınırının altında kalan davalarda verilen ilk derece mahkemesi kararları → Eğer dava istinaf sınırının altındaysa, mahkeme kararı doğrudan kesinleşir ve üst mahkemeye taşınamaz.

İstinaf Harcı Hesaplama

İstinaf harcı, ilk derece mahkemesinin kararına itiraz ederken ödenmesi gereken yargılama gideridir. Davanın türüne göre maktuveya nispi olarak belirlenir.

1. Maktu harç, konusu para ile ölçülemeyen davalarda sabit bir tutardır.
2. Nispi harç, dava değerine göre hesaplanır ve karar ve ilam harcının %25’i kadar harç alınır.

➤ Örnek hesaplama:

• Dava değeri: 100.000 TL
• Karar ve ilam harcı (%6,831): 6.831 TL
• İstinaf harcı (karar ve ilam harcının %25’i): 1.707,75 TL

Harç eksik ödenirse mahkeme, tamamlanması için süre verir. Süresi içinde yatırılmazsa başvuru reddedilir. Ayrıca, tebligat ve diğer işlemler için gider avansı da yatırılmalıdır.

İstinaf İncelemesi Nasıl Yapılır?

İstinaf incelemesi, mahkeme kararlarının usul ve esas yönünden denetlenmesi sürecidir. Mahkeme eksik inceleme yapmışsa tamamlanır, hatalı bir karar verilmişse düzeltilir veya kaldırılır. Eğer karar kesin değilse, istinaf aşamasından sonra temyiz yoluna gidilebilir.

➤ İstinaf İncelemesi Aşamaları

1. Başvurunun Yapılması:

Taraflardan biri, mahkeme kararının hatalı veya hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa istinafa başvurabilir. Başvuru süresi, hukuk davalarında 2 hafta, ceza davalarında 7 gün, idari davalarda 30 gündür.

2. Dosyanın Bölge Adliye Mahkemesi’ne (BAM) Gönderilmesi:

İlk derece mahkemesi, istinaf talebini aldıktan sonra dosyayı ilgili BAM’a gönderir. Mahkeme, başvurunun süre içinde ve usule uygun yapılıp yapılmadığını inceler.

3. Ön İnceleme Aşaması:

İstinaf başvurusu kabul edilebilir bir başvuru değilse veya süre yönünden reddedilmesi gerekiyorsa BAM, doğrudan reddeder. Şartlar uygunsa incelemeye devam edilir.

4. Esas İnceleme:

Bölge Adliye Mahkemesi, ilk derece mahkemesinin kararını usul ve esas yönünden değerlendirir. Delillerin eksik incelenip incelenmediğini ve hukuka uygunluğunu denetler. Gerekirse tanık dinlenmesi, bilirkişi raporu alınması gibi ek delil toplama işlemleri yapılabilir.

5. İstinaf Kararı:

İlk derece mahkemesinin kararı hukuka aykırı bulunursa BAM kararı kaldırarak yeni bir hüküm tesis edebilir. Önemli eksiklikler varsa BAM, davayı yeniden görülmesi için ilk derece mahkemesine gönderebilir. İlk derece mahkemesinin kararı hukuka uygun bulunursa, BAM kararı onaylar. Temyiz yolu açıksa, karar Yargıtay’a taşınabilir.

İstinaf Mahkemesi Nerededir?

Türk hukuk sisteminde istinaf mahkemeleri, “Bölge Adliye Mahkemeleri” olarak adlandırılır ve ilk derece mahkemeleri ile Yargıtay arasında yer alır. Coğrafi konum ve iş yoğunluğu göz önünde bulundurularak belirli illerde kurulmuştur. Türkiye’de istinaf mahkemeleri şu illerde bulunmaktadır:

• Adana
• Ankara
• Antalya
• Bursa
• Diyarbakır
• Erzurum
• Gaziantep
• İstanbul
• İzmir
• Kayseri
• Konya
• Sakarya
• Samsun
• Trabzon
• Van
• Denizli
• Malatya
• Tekirdağ

Bu mahkemeler, bulundukları bölgedeki ilk derece mahkemelerinin kararlarını inceleyerek hukuki hataları düzeltir ve adil bir yargı sürecinin işletilmesini sağlar.

İstinaf Süreci Ne Kadar Sürer?

İstinaf süreci, mahkemenin iş yüküne, dosyanın kapsamına ve dava türüne göre değişiklik gösterir. Ortalama süreler şu şekildedir:

• Hukuk davalarında istinaf süreci 6 ay ile 1,5 yıl arasında sürebilir.
• Ceza davalarında istinaf incelemesi genellikle 8 ay ile 2 yıl arasında tamamlanır.
• İcra ve Sulh Hukuk Mahkemesi kararlarında süreç 4-6 ay içinde sonuçlanabilir.
• Ağır ceza davalarında istinaf süresi 1-2 yıl sürebilir.

Temyiz ve İstinaf Arasındaki Fark Nedir?

İstinaf, hem olay hem de hukuk denetimi yaparken, temyiz yalnızca hukuki inceleme yapar. İstinaftan geçen bazı kararlar Yargıtay’a temyiz için götürülebilir, ancak temyiz aşaması sonrasında kararlar kesinleşir.

1. İnceleme Kapsamı:

İstinaf, ilk derece mahkemesi kararlarını hem maddi vakıa hem de hukuki yönlerden inceler. Temyiz, sadece hukuki denetim yapar, olay ve delilleri yeniden değerlendirmez.

2. Başvurulan Mahkeme:

İstinaf, Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM) tarafından incelenir. Temyiz, Yargıtay veya Danıştay tarafından incelenir.

3. Sonuçları:

İstinaf, ilk derece mahkemesi kararını onaylayabilir, düzelterek onaylayabilir, bozabilir veya davayı yeniden görebilir. Temyiz, kararı sadece onaylar veya bozar, ancak yeni bir karar vermez.

4. Kesinlik Durumu:

İstinaf sonrası bazı kararlar temyize gidebilir. Temyizden geçen kararlar ise kesinleşir ve uygulanır.

13 Mart 2025