Ceza yargılamasında adalet sisteminin hızlandırılması amacıyla 2019 yılında yürürlüğe giren seri muhakeme usulü, belirli suçlar için alternatif bir çözüm yolu sunmaktadır. CMK’nın 250. maddesi ile düzenlenen bu usul, yargı sistemindeki iş yükünü azaltırken, şüphelilere de daha hızlı bir süreç imkanı tanımaktadır. Bu yazımızda seri muhakeme usulünün ne olduğu, hangi suçlarda uygulandığı ve temel özellikleri hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz.
Seri Muhakeme Usulü Nedir?
Seri Muhakeme Usulü, 7188 sayılı Kanun ile Ceza Muhakemesi Kanunu’na eklenen 250. madde kapsamında düzenlenen alternatif bir ceza muhakemesi kurumudur. Bu usul, belirli suçlarda şüphelinin suçu kabul etmesi halinde, klasik yargılama sürecine girmeden hızlı bir şekilde sonuçlandırılmasını sağlar.
Seri muhakeme usulü, adalet sistemindeki iş yükünü azaltmak, davaların makul sürede sonuçlandırılmasını sağlamak ve adli kaynakların daha etkin kullanılmasını temin etmek amacıyla getirilmiştir. Bu usulde, Cumhuriyet savcısı tarafından şüpheliye bir teklifte bulunulur ve şüpheli bu teklifi kabul ederse, hâkim tarafından onaylanarak hüküm kurulur.
Adalet Bakanlığı’nın resmi sitesinde de belirtildiği üzere, bu usul 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır.
Seri Muhakeme Usulüne Tabi Suçlar
Seri muhakeme usulü, kanunda açıkça belirtilen belirli suçlar için uygulanabilir. Aşağıdaki tabloda CMK 250. maddesinde sayılan tüm suçlar ve ilgili kanun maddeleri gösterilmektedir:
| Suç | Kanun Maddesi |
|---|---|
| Hakkı olmayan yere tecavüz | TCK 154/1-2 |
| Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması | TCK 170 |
| Trafik güvenliğini tehlikeye sokma | TCK 179/2-3 |
| Gürültüye neden olma | TCK 183 |
| Parada sahtecilik | TCK 197/1-2-3 |
| Mühür bozma | TCK 203 |
| Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan | TCK 206 |
| Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama | TCK 228/1 |
| Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması | TCK 268 |
| Suç üstlenme | TCK 270 |
| Ses veya görüntülerin kayda alınması | TCK 286 |
| Genital muayene | TCK 287 |
| Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs | TCK 288 |
| Muhafaza görevini kötüye kullanma | TCK 289 |
| Basit dolandırıcılık | TCK 157 |
| Basit nitelikli dolandırıcılık | TCK 158/1 |
| Bilişim sistemleri aracılığıyla hırsızlık | TCK 142/2-e |
| Kullanma hırsızlığı | TCK 146 |
Bu suçlar genellikle toplumsal düzeni bozan ancak ağırlığı nispeten daha düşük olan suçlar olarak değerlendirilir. Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddelerini inceleyerek bu suçların detaylarını görebilirsiniz.
CMK 250. Madde
CMK’nın 250. maddesi, seri muhakeme usulünün yasal çerçevesini belirleyen temel düzenlemedir. Aşağıda maddenin tam metnini bulabilirsiniz:
“Madde 250 – (Ek: 17/10/2019-7188/23 md.)”
(1) Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda aşağıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermediği takdirde seri muhakeme usulünü uygular:
a) Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
2. Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
3. Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
4. Gürültüye neden olma (madde 183),
5. Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
6. Mühür bozma (madde 203),
7. Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
8. Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
9. Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268),
10. Suç üstlenme (madde 270),
11. Ses veya görüntülerin kayda alınması (madde 286),
12. Genital muayene (madde 287),
13. Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs (madde 288),
14. Muhafaza görevini kötüye kullanma (madde 289),
15. Basit dolandırıcılık (madde 157),
16. Basit nitelikli dolandırıcılık (madde 158, birinci fıkra),
17. Bilişim sistemleri aracılığıyla hırsızlık (madde 142, ikinci fıkra, e bendi),
18. Kullanma hırsızlığı (madde 146), suçları.
(2) Cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi, seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirir.
(3) Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulünün uygulanması şüpheliye teklif edilir ve şüphelinin müdafii huzurunda teklifi kabul etmesi hâlinde bu usul uygulanır.
(4) Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.
(5) Dördüncü fıkra uyarınca sonuç olarak belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesine göre seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya 51 inci maddesine göre ertelenebilir.
(6) Bu maddeye göre belirlenen yaptırımlar hakkında, Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde 231 inci madde kıyasen uygulanabilir.
(7) Bu madde kapsamında yaptırım uygulanması, güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasına engel teşkil etmez.
(8) Cumhuriyet savcısı, şüpheliyi seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirildikten sonra tercihi sorar ve şüphelinin seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul etmesi hâlinde, bunu tutanağa geçirir. Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler ve şüpheliye bildirir. Belirlenen yaptırımın şüpheli tarafından kabul edilmesi hâlinde, bu husus tutanağa geçirilir ve tutanak şüpheli, müdafii ve Cumhuriyet savcısı tarafından imzalanır. Cumhuriyet savcısı, seri muhakeme usulüne ilişkin şüpheli ile yapılan görüşmeleri ve yaptırımın kabul edilmediği durumları tutanak altına alır.
(9) Cumhuriyet savcısı, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul etmesi hâlinde, iddianame düzenleyerek seri muhakeme usulünün uygulanmasını talep eder. Seri muhakeme usulünün uygulanmasına ilişkin talep doğrultusunda mahkeme, şüpheliyi müdafii huzurunda dinledikten sonra üçüncü fıkradaki şartların gerçekleştiği ve eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varırsa talepte belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kurar; aksi takdirde talebi reddeder ve soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyayı Cumhuriyet başsavcılığına gönderir. Mazeretsiz olarak mahkemeye gelmeyen şüpheli, bu usulden vazgeçmiş sayılır.
(10) Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi hâllerinde, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler, takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.
(11) Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi hâlinde seri muhakeme usulü uygulanmaz.
(12) Seri muhakeme usulü, yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde uygulanmaz.
(13) Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde, seri muhakeme usulü uygulanmaz.
(14) Dokuzuncu fıkra kapsamında Cumhuriyet savcısının talebi doğrultusunda mahkemece kurulan hükme itiraz edilebilir.
(15) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.
Seri muhakeme usulü hakkında daha detaylı bilgi için Türkiye Barolar Birliği’nin Seri Muhakeme Usulü hakkındaki çalışmalarını ve Yargıtay’ın ilgili içtihatlarını inceleyebilirsiniz.
